การสัมมนา “ยางพาราไทยกับงานวิจัยมุ่งเป้า ๒๕๕๘
1. การสัมมนาครั้งนี้ จัดโดยเครือข่ายองค์กรบริหารงานวิจัยแห่งชาติ (คอบช.) โดยสำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) และสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) มีวัตถุประสงค์เพื่อสร้างเครือข่ายและบูรณาการความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน พร้อมทั้งเปิดโอกาสให้นักวิจัยและบุคลากรจากภาคอุตสาหกรรมได้ร่วมมือกันในการพัฒนาอุตสาหกรรมยางพาราของประเทศ ประกอบด้วยนักวิจัย ผู้ทรงคุณวุฒิ นักวิชาการ ภาคอุตสาหกรรมยางพาราจากภาคเอกชน และผู้เกี่ยวข้อง เข้าร่วมการสัมมนาในครั้งนี้
2. การสัมมนาครั้งนี้ แบ่งออกเป็น ๓ ช่วง สามารถสรุปได้ดังนี้
๒.๑ การปาฐกถาพิเศษ เรื่อง “นโยบายภาครัฐกับทิศทางยางพาราไทย” โดยนายอำนวย ปะติเส อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สรุปได้ดังนี้
• ปัจจุบันภาครัฐมีนโยบายในการพัฒนาอุตสาหกรรมยางพาราผ่าน ๒ กลไก ได้แก่
กลไกการส่งเสริม ผ่านการก่อตั้งการยางแห่งประเทศไทย (กยท.) ซึ่งรวมหน่วยงานที่เกี่ยวข้องในอุตสาหกรรมยางของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ๓ หน่วยงาน ได้แก่ สำนักงานสงเคราะห์กองทุนการทำสวนยาง (สกย.) องค์การสวนยาง (อสย.) และสถาบันวิจัยยาง
กลไกการควบคุม ผ่านพระราชบัญญัติควบคุมยาง พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยมีการควบคุมทั้งในด้านคุณภาพและตลาด
• แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๑๒ กำหนดจุดมุ่งหมายให้ประเทศไทยหลุดพ้นจากประเทศที่มีรายได้ปานกลาง ซึ่งแนวทางในการพัฒนาอุตสาหกรรมยางให้มีศักยภาพสอดคล้องกับแผนดังกล่าว คือ การส่งเสริมการวิจัยและพัฒนาโดยใช้เทคโนโลยีขั้นสูงเพื่อเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งงานวิจัยมุ่งเป้า ซึ่งมีการต่อยอดงานวิจัยสู่เชิงพาณิชย์
• ปัจจุบันมีการแปรรูปยางเป็นผลิตภัณฑ์ยางเพียงร้อยละ ๑๔ ควรมีการส่งเสริม
การแปรรูปเพื่อใช้ยางภายในประเทศ
• การพัฒนาอุตสาหกรรมยางพาราต้องดำเนินการขับเคลื่อนทั้งระบบเชิงบูรณาการ ซึ่งที่ผ่านมาพบว่าการสร้างเครือข่ายอุตสาหกรรมยางพาราสามารถตอบสนองการพัฒนาอุตสาหกรรมยางได้
เป็นอย่างดี
๒.๒ การเสวนาวิชาการเรื่อง “วิกฤต หรือ โอกาส : ราคายางพาราไทย” โดยนายพิเชฏฐ์
พร้อมมูล (ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยยาง กรมวิชาการเกษตร) นางลดาวัลย์ คำภา (รองเลขาธิการ สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ) และนายวรเทพ วงศาสุทธิกุล กรรมการผู้จัดการใหญ่ บริษัท ไทยรับเบอร์ลาเท็กซ์คอร์ปอร์เรชั่น (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) สรุปได้ดังนี้
• ประเด็นสถานการณ์ยางพาราปัจจุบัน นายพิเชฏฐ์ฯ มีความเห็นว่าราคายาง
มีหลักการเดียวกันกับราคาหุ้น กล่าวคือ เกิดจากความเชื่อทางการตลาดและปัจจัยพื้นฐานขององค์กร ซึ่งซื้อขายในตลาดซื้อขายล่วงหน้า (future market) ดังนั้น การจะผลักดันราคายางให้สูงขึ้น อาจพิจารณาจากปัจจัยที่ส่งผล เช่น การลดพื้นที่การปลูก และลดผลผลิต นายวรเทพฯ มีความเห็นว่าในขณะที่ราคายางตกต่ำจะเป็นวิกฤตของผู้ขาย แต่เป็นโอกาสของผู้ซื้อ ส่วนนางลดาวัลย์ฯ มีความเห็นว่าอุปสรรคของการกำหนดนโยบายใน การรักษาเสถียรภาพราคายาง เกิดจากในปัจจุบันยังไม่สามารถคำนวณต้นทุนที่แท้จริงได้ และเห็นว่างานวิจัย มุ่งเป้าจะเป็นแนวทางหนึ่งในการรักษาเสถียรภาพราคายางในอนาคต
• ประเด็นนโยบายของรัฐในการรักษาเสถียรภาพราคายางในปัจจุบัน นายวรเทพฯ มีความเห็นว่าเป็นการสร้างความต้องการของตลาด (demand) เทียม ซึ่งเป็นการแก้ไขปัญหาระยะสั้น และอาจส่งผลต่อกลไกตลาด แต่เห็นด้วยกับการส่งเสริมการปลูกยางพารา เนื่องจากในอนาคตความต้องการใช้จะยิ่งเพิ่มมากขึ้น ส่วนนางลดาวัลย์ฯ มีความเห็นว่าเกษตรกรชาวสวนยางควรมีอาชีพเสริม และต้องพิจารณาความคุ้มทุนในการผลิต ด้านนายพิเชฏฐ์ฯ มีความเห็นว่ารัฐควรมีมาตรการเด็ดขาดในการลดพื้นที่ปลูกและเสนอพืชทางเลือกอื่นให้เกษตรกรอย่างเหมาะสม
• ประเด็นงานวิจัยมุ่งเป้า นางลดาวัลย์ฯ มีความเห็นว่าต้องมีเป้าหมายที่ชัดเจน
และร่วมมือกันดำเนินการอย่างบูรณาการ มีการหาตลาดใหม่ ปรับปรุงคุณภาพให้สูงขึ้นตามมาตรฐานที่ตลาดโลกต้องการ สำหรับนายวรเทพฯ มีความเห็นว่าควรส่งเสริมด้านการวิจัยและพัฒนาวัตถุดิบเพื่อตอบสนองการใช้งานในประเทศและการส่งออกวัตถุดิบไปขายยังต่างประเทศเพื่อผลิตผลิตภัณฑ์ต่อไป ส่วนนายพิเชฏฐ์ฯ มีความเห็นว่า การใช้ยางในประเทศหรือการส่งออกที่มากขึ้น ไม่ส่งผลกระทบต่อราคายาง การผลักดันราคายางให้สูงขึ้นอาจเกิดจากการส่งเสริมการพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ที่ไม่เคยใช้ยางเป็นวัตถุดิบมาก่อน โดยต้องมีการประชาสัมพันธ์สรรพคุณของผลิตภัณฑ์ดังกล่าวด้วย สำหรับการนำยางพาราไปทำถนนนั้น ผลการวิจัยพบว่าสามารถทำได้ และเป็นสินค้าที่มีศักยภาพมากที่สุด แต่เหตุที่ไม่สามารถกำหนดเป็นนโยบายได้ เนื่องจากต้องพยายามรักษาส่วนแบ่ง
ทางการตลาด และหากมีการใช้ถนนจากยางธรรมชาติอย่างแพร่หลาย อาจส่งผลให้ยางขาดตลาดได้ในอนาคต
๒.๓ การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ผลงานวิจัยด้านยางพาราเพื่อการพัฒนาต่อยอดและการนำไปใช้ประโยชน์ โดยมีการแบ่งเป็น ๓ ห้อง ได้แก่ อุตสาหกรรมยางพาราต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ สรุปได้ดังนี้
๑) การควบคุมราที่ปนเปื้อนบนยางแผ่นดิบทางชีววิธีโดยใช้ Streptomyces sp.CMU-NKS-3 และรา Muscodor cinnamomi CMU-Cib 461 โดย ศ.ดร. สายสมร ลำยอง และคณะ (คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่) ซึ่งผลการวิจัยนี้ แสดงถึงประสิทธิภาพของสารสกัดเมตาบอไลต์แห้ง และสารระเหยจากเชื้อราสังเคราะห์ โดยพบว่า ปริมาณการใช้เชื้อราสังเคราะห์ที่เพิ่มขึ้นบนยางแผ่นดิบ จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพในการรมควันแผ่นยาง และลดการเจริญเติบโตของเชื้อราที่ปนเปื้อนได้
๒) การศึกษานโยบายและมาตรการรักษาเสถียรภาพราคายางพาราของประเทศไทยด้วยกองทุนรักษาเสถียรภาพราคาและแนวทางที่เหมาะสมเพื่อจัดตั้ง โดย ดร. มนต์ชัย พินิจจิตรสมุทร และคณะ (คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์) ได้นำเสนอนโยบายยางพาราไทย ว่าควรเป็นไปในลักษณะบรรเทาสถานการณ์ และพัฒนาระบบยางพาราโดยใช้มาตรการตามช่วงเวลา ได้แก่ ระยะเร่งด่วน ระยะสั้นและระยะยาว รวมทั้งจัดตั้งกองทุนรักษาเสถียรภาพซึ่งเป็นมาตรการที่จำเป็นในการบรรเทาผลกระทบที่มีต่อภาคเกษตรรายย่อย และสร้างการปรับพื้นฐานการดำเนินงานของเกษตรกรในระยะยาว
๓) การพัฒนายุทธศาสตร์สำหรับการปลูกยางพาราของประเทศไทยด้วยประสิทธิภาพเชิงนิเวศเศรษฐกิจ โดย ผศ.ดร. ธันวดี สุขสาโรจน์ และคณะ (สถาบันพัฒนาสุขภาพอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล) ซึ่งนำเสนอร่างยุทธศาสตร์การพัฒนาอย่างยั่งยืนในการปลูกยางพาราของประเทศไทย จากผลการศึกษา ประกอบด้วย ๖ กลยุทธ์ คือ การพัฒนาเกษตรกร การเพิ่มประสิทธิภาพ การผลิตเพื่อความ เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การรับมือภาวะภัยพิบัติ การเพิ่มศักยภาพเชิงรุกในการใช้ยางพาราในประเทศ การเสริมศักยภาพการแข่งขันของยางธรรมชาติ และการเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันระดับภูมิภาคและระดับโลก
๔) การศึกษาสมดุลคาร์บอนและน้ำเพื่อใช้เป็นข้อมูลทำคาร์บอนฟุตปริ้นต์
และวอเตอร์ฟุตปริ้นต์ของสวนยางพารา : ระยะที่ ๒ โดย รศ.ดร. พูนพิภพ เกษมทรัพย์ และคณะ (คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์) ซึ่งผลการวิจัยนี้ พบว่า ปริมาณการใช้ปุ๋ยต่อหน่วยเป็นสาเหตุหลักที่ส่งผลต่อค่าคาร์บอนฟุตปริ้นท์ ทั้งนี้ เกษตรกรส่วนใหญ่ใช้ปุ๋ยเกินความจำเป็นตามข้อแนะนำของสถาบันวิจัยยาง ดังนั้น เกษตรกรจึงควรใช้ปริมาณปุ๋ยที่เหมาะสม ซึ่งสามารถลดค่าคาร์บอนฟุตปริ้นท์ได้อีกด้วย
• ห้องย่อย ๒ อุตสาหกรรมยางพารากลางน้ำ มีการนำเสนอการวิจัย ๔ เรื่อง ได้แก่
๑) การทดสอบความเป็นพิษและฤทธิ์ต่อกระบวนการสร้างเม็ดสีเมลานินของ
สารสกัดเมล็ดยางพารา โดย ดร. ภักวดี ไชยกุล และคณะ (สำนักวิชาวิทยาศาสตร์เครื่องสำอาง มหาวิทยาลัย
แม่ฟ้าหลวง) ซึ่งผลการวิจัยนี้ แสดงถึงการพัฒนาศักยภาพเมล็ดยางพาราเพื่อใช้ประโยชน์ ในอุตสาหกรรม เครื่องสำอาง โดยนำสารสกัดไปใช้ในการลดการสร้างเม็ดสีเมลานิน
๒) การผลิตยางธรรมชาติความหนืดคงที่โดยกระบวนการป้องกันการเกิดเจล
โดย รศ.ดร. ศิริลักษณ์ พุ่มประดับ และคณะ (คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) ซึ่งเป็นการกำจัดหมู่คาร์บอนิลโดยการแช่ยางจับตัวในสารละลายเบส ซึ่งเป็นวิธีที่ต้นทุนต่ำรวมทั้งง่ายต่อการปฏิบัติการ และล้างส่วนที่ไม่ใช่ยางออกด้วยสารลดแรงตึงผิว โดยงานวิจัยดังกล่าวสามารถควบคุมความหนืดในยางธรรมชาติเทียบเท่ากับกระบวนการเติมสารควบคุมความหนืดชนิดไฮดรอกซิลเอมีนนิวทรัลซัลเฟต ทำให้ลดปัญหาการเสื่อมสภาพของยางจากความหนืดที่เปลี่ยนไปได้
๓) การพัฒนาระบบออกแบบ รูปแบบการเลื่อย ระบบควบคุมการอัดน้ำยา ระบบการควบคุมการอบ และเตาอบไม้ต้นแบบ สำหรับการผลิตไม้ยางพาราแปรรูปในโรงงานอุตสาหกรรม
โดย ผศ.ดร. นิรันดร มาแทน และคณะ (ศูนย์วิจัยความเป็นเลิศด้านวิทยาศาสตร์และวิศวกรรมไม้ สำนักวิชาวิศวกรรมศาสตร์และทรัพยากร มหาวิทยาลัยวลัยลักษณ์) ซึ่งเป็นงานวิจัยที่คิดค้นโปรแกรมคอมพิวเตอร์ SawWooD ซึ่งพัฒนาขึ้นเพื่อการออกแบบรูปแบบการเลื่อยไม้ซุงที่เหมาะสมในคอมพิวเตอร์ก่อนทำการเลื่อยจริง ImPregWooD ซึ่งพัฒนาขึ้นเพื่อการควบคุมการอัดน้ำยาโบรอน และ DryWooD ซึ่งพัฒนาขึ้นเพื่อให้โรงงานสามารถควบคุมสภาวะการอบในเตาอบได้อย่างมีประสิทธิภาพ
๔) การประเมินศักยภาพการเพิ่มอัตราการผลิตก๊าซชีวภาพด้วยการหมักร่วม และอัตราการทดแทนเชื้อเพลิงไม้ฟืนของสหกรณ์ผลิตยางแผ่นรมควัน โดย รศ.ดร. สุเมธ ไชยประพัทธ์ และคณะ (ภาควิชาวิศวกรรมโยธา คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์) ซึ่งเป็นงานวิจัยที่นำเสนอแนวคิดในการจัดการน้ำเสียจากการผลิตยางแผ่นรมควันแบบครบวงจร โดยสามารถนำก๊าซชีวภาพไปใช้รมยางแผ่นกับไม้ฟืน อีกทั้งสามารถนำน้ำทิ้งที่ออกจากระบบผลิตก๊าซชีวภาพดังกล่าว ซึ่งมีธาตุอาหารที่จำเป็นต่อพืช ไปใช้ประโยชน์ทางการเกษตรต่อไปได้
• ห้องย่อย ๓ อุตสาหกรรมยางพาราปลายน้ำ มีการนำเสนอการวิจัย ๔ เรื่อง ได้แก่
๑) การศึกษาความเป็นไปได้ของการใช้ยางพาราในอุตสาหกรรมผลิตวัสดุอุปกรณ์
ทางการแพทย์และสุขภาพ โดย นพ. ฆนัท ครุฑกุล และคณะ (คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี มหาวิทยาลัยมหิดล) ซึ่งผลการวิจัยแสดงถึงข้อได้เปรียบด้านต้นทุน (Cost Advantage) ของประเทศไทยเมื่อเทียบกับมาเลเซีย และสิงคโปร์ แต่ยังขาดความได้เปรียบด้านราคา (Price Advantage) ทำให้ไม่สามารถขายสินค้าราคาสูงได้ ดังนั้น จึงควรสนับสนุนกิจกรรมเพื่อส่งเสริมอุตสาหกรรมวัสดุอุปกรณ์ทางการแพทย์จากยางพาราภายในประเทศ เพื่อทดแทนการนำเข้าสินค้าจากต่างประเทศที่มีมูลค่าสูง ๒) การพัฒนาวัสดุเคลือบผิวคลองผสมน้ำยางพาราสำหรับใช้บำรุงรักษาคลองชลประทาน โดย ผศ.ดร. พีรวัฒน์ ปลาเงิน และคณะ (คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสยาม) ผลการวิจัยและทดสอบคุณสมบัติทางด้านวิศวกรรมของวัสดุเคลือบผิวคลอง ณ โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษาเขื่อนป่าสัก ชลสิทธิ์ จังหวัดลพบุรี มีคุณสมบัติป้องกันการรั่วซึมและความต้านทานการกัดกร่อน ซึ่งสามารถใช้งานได้จริง จึงสามารถนำไปใช้เคลือบผิวคลองและซ่อมรอยแตกร้าวได้
๓) การวิจัยและพัฒนายางล้อรถยนต์ประหยัดพลังงาน โดย ผศ.ดร. กฤษฎา สุชีวะ และคณะ (คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล) ซึ่งผลการวิจัยพบว่า โครงสร้างยางล้อ แบบดอกยาง เนื้อยางการกระจายตัวของตัวเติมเสริมแรง การติดระหว่างยางกับตัวเติมเสริมแรง และเส้นลวดเหล็กที่ใช้เสริมแรงล้วนมีผลต่อการสูญเสียพลังงานของยางล้อขณะวิ่ง โดยแผนงานวิจัยสามารถนำความรู้ที่ได้ไปใช้พัฒนายางล้อรถประหยัดพลังงานร่วมกับบริษัทผู้ผลิตยางล้อที่เข้าร่วมโครงการได้ ซึ่งจะนำไปสู่การผลิตเชิงพาณิชย์ต่อไป
๔) การวิเคราะห์นโยบายที่เหมาะสมเพื่อการจัดการยางล้อยานยนต์ใช้แล้วของประเทศไทยระยะที่ ๒ โดย รศ.ดร. ประเสริฐ ภวสันต์ และคณะ (คณะวิศวกรรมศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย) ได้นำเสนอแนวคิดรูปแบบการจัดการยางล้อรถยนต์ที่ใช้แล้ว ได้แก่ การสนับสนุนการนำผลิตภัณฑ์รีไซเคิลไปใช้ การให้เงินทุนสนับสนุนในบางกระบวนการ และ การลดหย่อนภาษีสำหรับการลงทุนของกลุ่มอุตสาหกรรมรีไซเคิล โดยภาครัฐสามารถเลือกรูปแบบใดรูปแบบหนึ่ง ซึ่งจะนำไปสู่การจัดการด้านสิ่งแวดล้อม ที่เหมาะสม และเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐศาสตร์ได้อีกทางหนึ่ง
3. จากการเข้าร่วมการสัมมนาในครั้งนี้ เจ้าหน้าที่ กพข. ๒ กสอ. ได้รับทราบข้อมูลเกี่ยวกับงานวิจัยมุ่งเป้าด้านยางพารามากขึ้น ได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์กับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยจะได้นำความรู้และประสบการณ์ไปประยุกต์ใช้ในการวางแผนและพัฒนาการทำงานแบบบูรณาการระหว่างหน่วยงานต่อไป
ส่วนพัฒนาอุตสาหกรรมยางและผลิตภัณฑ์ยาง
กองพัฒนาอุตสาหกรรมรายสาขา 2 กรมส่งเสริมอุตสาหกรรม
